Hỏi: Năm 2023, chồng tôi cho bạn vay 3 tỷ đồng (không lãi suất) để đáo hạn thế chấp ngân hàng. Anh ta hứa sau một tháng hoàn thành giấy tờ với ngân hàng sẽ trả lại tiền. Đến hạn, chồng tôi đã nhiều lần đòi nợ nhưng anh ta dùng nhiều lý do để không trả và còn thách thức. Gần đây, vợ chồng tôi mới biết anh ta vay tiền để tiêu xài chứ không khó khăn. Khi chồng tôi cùng mấy anh em đến nhà đòi tiền, thấy có xe ô tô trong gara, chồng tôi tuyên bố sẽ lấy xe để gán nợ và giật chìa khóa xe, lái xe về. Nói nếu anh ta không trả tiền sẽ bán xe để bù số nợ của anh ta. Sau đó, anh ta trình báo Công an và chồng tôi bị mời lên làm việc. Xin hỏi hành vi của chồng tôi có vi phạm pháp luật không? (Phạm Thị Vân, phường Hoàng Mai, Hà Nội)
Trả lời: Luật sư Nguyễn Thị Hảo – Trưởng Văn phòng Luật sư Hảo Anh, cho biết: Trước hết, cần xem xét giữa chồng bạn và người vay tiền có thỏa thuận về việc sử dụng ô tô để thế chấp cho khoản vay hoặc có thỏa thuận nào khác về việc sẽ dùng bất kỳ tài sản nào của mình để thanh toán cho khoản vay khi đến hạn trả nợ hay không. Nếu có thỏa thuận về việc sử dụng chiếc xe ô tô để thế chấp cho khoản vay, chồng bạn được phép sử dụng một trong các phương thức xử lý tài sản đảm bảo theo quy định tại Điều 303 Bộ luật Dân sự 2015 để xử lý chiếc xe ôtô. Các phương thức này bao gồm:
- Bán đấu giá tài sản;
- Bên nhận bảo đảm tự bán tài sản;
- Bên nhận bảo đảm nhận chính tài sản để thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ của bên bảo đảm.
Theo khoản 1 Điều 466 Bộ luật Dân sự 2015 quy định nghĩa vụ trả nợ của bên vay: “1. Bên vay tài sản là tiền thì phải trả đủ tiền khi đến hạn; nếu tài sản là vật thì phải trả vật cùng loại đúng số lượng, chất lượng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác”. Trong trường hợp này, nếu chồng bạn và người vay tiền có thỏa thuận về việc sử dụng bất kỳ tài sản nào để trả nợ cho bên vay khi đến hạn, chồng bạn cũng có quyền lấy tài sản của bên vay để trừ khoản nợ khi đến hạn mà không vi phạm pháp luật.
Tuy nhiên, theo như trình bày của bạn, chồng bạn cho người khác vay tiền hoàn toàn dựa vào niềm tin sẽ được người đó trả lại mà không có thỏa thuận về phương thức trả nợ nào khác. Do đó, việc chồng bạn tự ý lấy tài sản của người đó để trừ nợ là hành vi trái pháp luật, có thể bị xử lý trách nhiệm hình sự về tội Cưỡng đoạt tài sản theo quy định tại Điều 170 Bộ luật Hình sự.
Tùy theo mức độ và hành vi phạm tội, người phạm tội có thể bị phạt tù thấp nhất là 1 năm, cao nhất là 20 năm. Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 100 triệu đồng hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Đối với hành vi vay nợ nhưng chây ỳ không trả, bạn hoàn toàn có thể khởi kiện ra Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu người vay nợ phải thực hiện nghĩa vụ trả nợ. Trong trường hợp người vay tiền có điều kiện, khả năng trả nợ nhưng cố tình không trả hoặc bỏ trốn hoặc có hành vi gian dối nhằm chiếm đoạt tiền vay, bạn có thể làm đơn tố giác tội phạm tới cơ quan chức năng để được xử lý, giải quyết.
